ЕКІНДІ / ЕКІНДІ-АҚШАМ / БЕЙУАҚ / БЕЙУАҚЫТ

lat: EKİNDİ / EKİNDİ-AQSHAM / BEIÝAQ / BEIÝAQYT

екі кештің арасы, халықтық уақыт мезгілі. Күн еңкейіп, батыс көкжиекке ілініп, қараңғы түсер алдындағы қызыл іңір, апақ-сапақ мезгіл. Ел аузында бұл уақыт екі кештің арасы деп те аталады. Қазақы ортада осы уақыт аралығына байланысты көптеген тыйымдар бар. Дәстүрлі ұғым бойынша, ымырт үйірілген мезгілде періштелер көктен жерге түсіп, өлілер санын есептей бастайды екен. Егер адам осы уақытта ұйықтап қалса, өлілер қатарына саналады немесе жаман түс көріп, дауалануы қиын шалық ауруына шалдығуы мүмкін деп айтылады. Осындай бейуақытта ұйықтауға қатаң тыйым салынатындығы сондықтан.                                                                                                                                                                                            Екінді кезінде үй сыпырмайды, үйде төсеулі жатқан алаша, сырмақ, киізді сыртқа шығарып қақпайды, күл шығармайды, себебі үйден ырыс-береке қашады деп ырымдаған. Керісінше, үй, ауланы сыпырып-тазалау жұмыстарын ауру-сырқаудан, жаман энергиядан арылуға септігін тигізеді деген наныммен таңертеңгілік мезгілде жүргізген.                                                      Алыс жолға шыққанда, мал бағып немесе маң далада жүргенде, «жын-перінің салқыны тиеді» деп, екінді кезінде ұйықтамауға тырысқан. Тіпті, төсек тартып жатқан ауыр сырқат адамның өзі кеудесін тіктеп, басын көтеріп отырады. Егер далада түнейтіндей жағдай туса, үш рет қайталап кәлима айтып, өзінің жататын орнын шеңберлеп сызады немесе ала арқанды жатар орнына айналдыра тастаған. Шеңберлеп сызылған сызыққа немесе тасталған арқанға жылан, қарақұрт, бүйі сияқты улы жәндіктер жоламайды, тылсым күштердің кері әсері өтпейді деп есептеген. Екі кештің арасында босанған әйелдің босана салысымен ұйықтап қалмауын қатты қадағалап отырады. Егер ұйықтап қалса, жын-перінің салқыны тиеді деп қорыққан. Әбден тазаланып, ыстық сорпа-су ішіп, біраз әлденгеннен кейін ғана ұйықтауына рұқсат еткен. Екінді кезінде оқылатын намазды екінді намаз деп атайды. Екінді намазы таң намазы мен бесіннен кейін оқылатын үшінші намаз. Халық тілінде Е.мен жарыса қолданылатын сөз намаздыгер. Намаздыгер мезгілін Шу өңірінде дігер намаз шағында деп атайды. Діни салт бойынша оқылатын үшінші намаздың аты есебінде қолданылған бұл сөз де ертеде мезгіл, шақты білдіретін атауға айналған.                                                                                            «Екіндіде елге сүйкімді қонақ келеді» деген қазақ мақалы малын қоралап, шаруасын реттеп болған соң келген қонаққа қарасты айтылса керек. Осы жайтқа байланысты Жамбыл жырау былай деген екен:                                                                                                                                                                                                                                                                          Солмай ма көктемдегі әдемі гүл,                                                                                                                                                                                                                                                                Оңбай ма бетке біткен әдемі түр.                                                                                                                                                                                                                                                          Еңкейіп екіндіге күн құласа,                                                                                                                                                                                                                                                                    Көріксіз көрінбей ме дүние бір.                                                                                                                                                                                                                                                            Екінтіден соң күн батар шақта дәстүрлі ортада жасы үлкен адамдар «бір күнім өтіп барады» деп өкінеді екен деседі.