қатты нөсер кезінде күн күркіреп, шатыр-шұтыр етіп, жер бетіндегі бір затты, нәрсені найзағай ұшқынының соғуы. Байырғы таным бойынша халық ауадағы, бұлт ішіндегі айқыш-ұйқыш жарқылды найзағай деп, ал жайды оның оғы деп түсінген. Аса қауіпті, қорқынышты нәрселерді халық әртүрлі атпен атау дәстүрімен байланысты жай түсу құбылысын көк соқты, жасыл түсті деп те айтқан. Мұндағы көк соқты «көк тәңірінің оғы соқты» деген сөз тізбегінің ықшамдалған түрі, ал жасыл түсті найзағай жарқылының (отының) жасыл болып көрінуімен байланысты айтылғаны аңғарылады. Ал жай деген атау түпқазақ тілінде, көне түркі тілінде жақ «оқ», «садақ» мағынасын білдірген. Жақ сөзі жа деп те айтылған, мысалы, бұқаржа «Бұқар садақ», сарыжа «сары жақ, сары садақ» деген мағынада жұмсалған.                                                                                                                                                                                    Халық түсінігінде жай (найзағайдың оғы) көбіне оқшау өскен ағашқа, атты адамға, әсіресе жылқы малына, биіктеу тұрған затқа түседі. Сондықтан жасы үлкен адамдар найзағай ойнаған қатты нөсерде ағаш түбін паналауға, ат үстінде жүруге, биіктеу жерде селтиіп тұруға болмайды деп сақтандырады. Жай түсіп, естен танған жанға өзіндік ем-домдарын істеген. Найзағай түскен адам бойындағы жай зардабын топыраққа «көшіріп», тез сауықтыру үшін оны дымды, сазды жерге басын ғана шығарып көміп, сүт пісірім уақыттан соң шығарып алып, денесін суық сумен жуған.                                                                                                                                                                                                                                                                          Халық ұғымында табиғаттың жай түсу құбылысы туралы әртүрлі мифтік түсініктер мен ырымдар бар. Мифтік таным бойынша күн күркірегенде періштелердің оғынан қашқан шайтан адамға келіп паналайды, жайдың бейкүнә адамға түсуі сондықтан деп ұғынады.                                                                                                                                                                              Салт атты адам күн күркіреп, найзағай ойнаса «Алланың қаһарынан қорыққан шайтан ат қылына (жалына) тығылып, жан сақтағысы келеді» деген сеніммен атынан түсіп, жерге шеңбер сызып, ортасында тұрып, құбылыстың өтіп кетуін күткен. Дәстүрлі қазақ сенімінде Жаратқанның қаһарынан қашқан Ібіліс шайтан жай оғынан бой тасалап аттың тұяғына жасырынады деген түсінік болған. Сондықтан найзағай жарқылдап жай түсетіндей қауіп кезінде атты жолаушы жерге түсіп, атының тұяғына зәр сындырған. Жай түскен ағашты «Тәңірдің қаһарына ұшыраған ағаш» деп, отқа жақпаған. Әйгілі моңғол ғалымы Д.Банзаровтың «Қара сенім немесе моңғолдағы шамандық» деген еңбегін оқығаннан кейін Ш.Уәлиханов: «Қазақтардың айтуына қарағанда, күннің күркіреуі – періштенің айқайы, ал найзағай оның оғы, шайтандарды қуып жүріп, сол оқпен атады... Күннің күркіреуіне байланысты мәлімдеген (белгілі формулалар) жайттарға қоса «Көк айғыры кісінеді» деп те айтады... Күн күркірететін аждаһа туралы біз естіген жоқпыз», – деп жазды.                                                                      Оның айтуынша: «Үйдің иесі шөмішті қолына ала салып жүгіріп шығады да, киіз үйді айнала жүгіріп сабалап: «Сүт мол, көмір аз» деп дауыстайды, ал үйге қайтып оралған соң, шөмішті керегеге қыстырып қояды. Күн күркірегенде босағаға сүт құяды деп те айтады. Осы кәделердің бәрі тек қорқыныштан ғана емес, молшылық, тоқшылық болсын деген игі ниеттен туған».                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Кейбір жерлерде күн қатты күркіреп, найзағай жарқылдай бастағаннан-ақ киіз үйде отырған әйелдердің егделеуі қолына шөміш алып:                                                                                  Астапыралла, Астапыралла,                                                                                                                                                                                                                                                                        Су жағала,                                                                                                                                                                                                                                                                                                Сүт көп,                                                                                                                                                                                                                                                                                                  Көмір аз, – деп қазанның құлағын қағады. Бұл ырымда қолданылатын сөз формула «көк жарып, күн күркіресе, жер жарып көк дүркірейді, ақ мол, дән көп болады» деген мағынаны аңғартады. Сөйтіп, адамдардың рыздығын күн күркіреп, көктен жауған жаңбырмен, жерден өнген көкпен (дәнмен), көкке тойынған малмен байланыстырады.                                              Аспанды бұлт құрсап, найзағайдың ойнауы, күннің күркіреуі, жаңбырдың жаууы, көктің көтерілуі тәрізді табиғат құбылыстарының себеп-салдарлық байланысын өмір тәжірибесінен айқын аңғара отырып, халық күннің күркіреуін «Көк айғырдың кісінеуі», найзағайдың шартылы мен жарқылын «Тәңірдің қамшысы», нөсерді «биенің сүті», жөңкілген бұлтты «үйірлі жылқыға» ұқсатқан. Бұны мифтік танымнан гөрі, мифопоэтикалық образ деуге болады. Өйткені халық дәстүрінде көрген-білгенін бейнелеп айтып, бейнелеп түсіндіру ерекше болған.